Trong các giao dịch dân sự, việc ký kết hợp đồng là yếu tố then chốt để xác lập quyền và nghĩa vụ giữa các bên. Tuy nhiên, có những trường hợp hợp đồng dân sự vô hiệu dẫn đến nhiều nhiều hệ lụy. Vậy, xử lý hợp đồng dân sự vô hiệu như thế nào để đảm bảo quyền lợi của các bên? Những thông tin trong bài viết sẽ giúp bạn đưa ra phương án xử lý hiệu quả.

Xử lý hợp đồng dân sự.

1. Hợp đồng dân sự vô hiệu là gì?

Trước khi tìm hiểu cách xử lý, chúng ta cần hiểu rõ khái niệm hợp đồng dân sự vô hiệu. Theo Bộ luật Dân sự, hợp đồng vô hiệu là hợp đồng không phát sinh, thay đổi, hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập. Nói cách khác, hợp đồng vô hiệu giống như chưa từng tồn tại về mặt pháp lý, dù các bên đã ký kết.

2. Các trường hợp hợp đồng dân sự vô hiệu phổ biến

Hợp đồng dân sự sự được sử dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực của đời sống. Có rất nhiều trường hợp hợp đồng vô hiệu được quy định tại Bộ luật Dân sự. Các trường hợp phổ biến như:

• Vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội: Ví dụ, hợp đồng mua bán ma túy, hợp đồng cho vay nặng lãi.
• Do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép: Một bên ký kết hợp đồng do bị tác động bởi hành vi lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép từ bên kia hoặc người thứ ba.
• Do giả tạo: Các bên xác lập hợp đồng nhằm che giấu một giao dịch khác hoặc trốn tránh nghĩa vụ.
• Do nhầm lẫn: Một bên nhầm lẫn về nội dung chủ yếu của hợp đồng khiến bên đó không đạt được mục đích khi xác lập.
• Người xác lập không có năng lực hành vi dân sự: Ví dụ, người chưa thành niên, người bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự tự mình ký kết hợp đồng mà không có người đại diện hợp pháp.
• Không tuân thủ hình thức quy định: Một số hợp đồng yêu cầu hình thức bắt buộc (ví dụ: công chứng, chứng thực) nhưng không được tuân thủ.
• Mục đích và nội dung của hợp đồng vi phạm pháp luật: Ví dụ, hợp đồng mua bán tài sản đang bị kê biên để thi hành án.

Hợp đồng vô hiệu khi bị đe dọa, cưỡng ép ký hợp đồng.

3. Cách xử lý hợp đồng vô hiệu

Trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng dân sự, không ít trường hợp hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu do vi phạm quy định pháp luật, không đáp ứng điều kiện có hiệu lực hoặc bị lừa dối, cưỡng ép. Khi hợp đồng dân sự bị vô hiệu, việc xử lý đúng quy trình và đúng luật là điều quan trọng để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên.

>>> Xem thêm: phần mềm hợp đồng điện tử.

3.1 Nguyên tắc xử lý hợp đồng dân sự vô hiệu

Khi một hợp đồng dân sự bị tuyên bố vô hiệu, nguyên tắc chung để xử lý là: các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu và hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.

• Hoàn trả tài sản: Nếu các bên đã giao nhận tài sản, họ phải trả lại cho nhau những gì đã nhận. 
• Giải quyết lợi ích phát sinh: Nếu không thể hoàn trả bằng hiện vật (ví dụ: tài sản đã bị tiêu hủy, sử dụng hết), thì phải hoàn trả bằng tiền hoặc bồi thường thiệt hại.
• Bên có lỗi phải bồi thường thiệt hại: Nếu một bên có lỗi dẫn đến việc hợp đồng bị vô hiệu, bên đó phải bồi thường thiệt hại cho bên còn lại (nếu có).

Nguyên tắc xử lý hợp đồng vô hiệu là các bên khôi phục trạng thái ban đầu.

3.2 Quy trình và cách xử lý hợp đồng dân sự

Xử lý hợp đồng vô hiệu có thể diễn ra theo hai hình thức chính:

1. Các bên thỏa thuận giải quyết

Nếu các bên tự nhận thấy hợp đồng của mình vô hiệu và thống nhất được phương án giải quyết (ví dụ: hoàn trả tài sản, bồi thường thiệt hại), họ có thể tự nguyện thỏa thuận và thực hiện các nghĩa vụ. Việc thỏa thuận nên được lập thành văn bản để làm căn cứ pháp lý sau này.

2. Yêu cầu Tòa án tuyên bố hợp đồng vô hiệu

Trong trường hợp các bên không thể tự thỏa thuận hoặc có tranh chấp về việc hợp đồng có vô hiệu hay không, một trong các bên hoặc người có quyền, lợi ích liên quan có thể nộp đơn yêu cầu Tòa án có thẩm quyền tuyên bố hợp đồng vô hiệu.

Cùng BHXH giải đáp việc xử lý hợp đồng dân sự vô hiệu đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về pháp luật và sự cẩn trọng trong từng bước thực hiện. Nắm vững các quy định về hợp đồng vô hiệu và hậu quả pháp lý của nó sẽ giúp bạn phòng tránh rủi ro, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong các giao dịch dân sự.